تمرین تمرکز حواس
پرورش تمرکز یک مهارت است. پرتاب توپ بسکتبال به طرف حلقه، تایپ کردن و یا مطالعه نیاز به مهارت دارند. یادگیری یک مهارت نیز نیاز به تمرین و ممارست دارد.
اغلب ما دوست داریم در مواقعی که مطلبی را مطالعه می‌کنیم جای دنج و راحتی پیدا کنیم. البته برخی از افراد اینگونه نیستند و در مترو، اتوبوس، تاکسی و حتی حاشیه خیابان نیز به راحتی توانایی تمرکز کردن روی مطلب یا موضوع خاصی را پیدا می‌کنند، اما عده‌ای دیگر حتی در هنگام خواب هم با چکه کردن آب، یا سر و صدای رادیوی همسایه و حتی راه رفتن هم‌اتاقی خود دچار عدم‌تمرکز حواس می‌شوند. به راستی چرا برخی می‌توانند تمرکز حواس داشته باشند و برخی دیگر از این توان بی‌بهره‌اند. مطلبی که در پی می‌آید نکاتی در مورد تکنیک‌های تمرکز حواس است که با هم می‌خوانیم. تمرکز توانایی جهت دادن به افکار، در مسیری است که به آن می‌اندیشیم. همه ما توانایی متمرکز شدن را داریم. نوشتن یک داستان، نواختن پیانو یا مجذوب یک فیلم سینمایی شدن، همگی به تمرکز نیاز دارند. ولی گاهی اوقات افکار شما پراکنده است و ذهن‌تان از موضوعی به موضوع دیگر کشیده می‌شود. در چنین مواقعی است که نیاز دارید یاد بگیرید چگونه حافظه خود را تقویت کنید. تقویت حافظه عبارت است از یادگیری‌های منظم ذهنی و مرتب کردن عواملی که یک‌‌باره به ذهن ما خطور می‌کنند.

? پرورش ذهن آشفته
پرورش تمرکز یک مهارت است. پرتاب توپ بسکتبال به طرف حلقه، تایپ کردن و یا مطالعه نیاز به مهارت دارند. یادگیری یک مهارت نیز نیاز به تمرین و ممارست دارد. همانطور که وقتی دارویی را مصرف می‌کنید در بدن بدون کمک شما عمل می‌کند و با کارهای شما تداخل پیدا نمی‌کند، در مورد یک موضوع هم همینطور است و نباید با ورود افکار دیگر بر هم بریزد. عمل تمرکز، به تمرین احتیاج دارد. شاید در هنگام شروع تمرینات ابتدا تغییرات کمی را حس کنید، ولی پس از چهار تا شش هفته که از پرورش ذهن و یادگیری مهارت‌ها گذشت، متوجه پیشرفت‌های قابل توجهی خواهید شد و پس از مدت کوتاهی در می‌یابید که چه سال‌هایی را برای تقویت حافظه و تمرکز ذهن خود هدر داده‌اید. برای شروع تمرینات از این تکنیک استفاده می‌کنیم:
1) حواست را جمع کن.
2) روش عنکبوتی
3) فرصتی برای افکار مزاحم.
سعی کنید از تکنیک‌هایی که مفید و موثر به نظر می‌رسند، استفاده کنید و حداقل به مدت 3 روز آنها را به طور صحیح به کار ببندید. اگر متوجه تغییرات کمی شدید، پیشنهاد می‌شود تمرینات خود را ادامه دهید، چون در تمرکز ذهن شما موثر خواهد بود. همچنین می‌توانید در محیط اطراف‌تان نیز تغییراتی بدهید که ممکن است برای شما مفید باشند.

? حواست را جمع کن
این شیوه ممکن است ظاهرا ساده به نظر بیاید، ولی در عین حال بسیار موثر است. هنگامی که حواس‌تان پرت می‌شود و ذهن‌تان سرگردان است، مرتب به خودتان هشدار دهید «که حواست را جمع کن». این روش کم‌کم سبب می‌شود که توجه شما به موضوع مورد نظرتان جلب شود. برای مثال، هنگامی که در کلاس هستید و ذهن شما از کنفرانس به کلاسی، به تکالیفی که دارید، تاریخ، ساعت صرف غذا و یا هر چیز دیگری منحرف می‌شود، به خودتان بگویید: «حواست را جمع کن و به کنفرانس توجه کن». به هر حال تا حدی که ممکن است اجازه ندهید تمرکزتان به هم بریزد. و دوباره این هشدار را پیش خودتان تکرار کنید: «حواست را جمع کن». هنگامی که افکار مزاحم خود را پیدا کردید، کم‌کم با تکنیک «حواست را جمع کن» به حال برمی‌گردید. اگر یک شخص معمولی باشید، ممکن است این عمل را صدها بار در هفته انجام دهید. ولی طی روزهای آینده مدت زمانی که افکار خاصی در ذهن شما می‌ماند، طولانی‌تر می‌شود یا به عبارت دیگر تمرکزتان در مورد موضوعی خاص بالا می‌رود. بنابراین باید صبور باشید تا شاهد پیشرفت‌های خود در این زمینه باشید.

? روش عنکبوتی
این روش نیز یکی دیگر از تکنیک‌هایی است که پایه و اساس تمرکز است و به شما کمک می‌کند تا تمرکز داشته باشید و از حواس‌پرتی جلوگیری کنید. اگر تار عنکبوتی را تحریک کنید، تار تکان می‌خورد و عنکبوت نسبت به جنبش تار از خود واکنش نشان داده و می‌خواهد علت حرکت را بیابد، ولی وقتی چندین‌بار این عمل را تکرار کنید، خواهید دید که عنکبوت دیگر نسبت به حرکت تار هیچ عکس‌العملی از خود نشان نمی‌دهد و متوجه می‌شود که حشره‌ای به دام او نیفتاده است. این روش را یاد گرفته و ذهن خود را پرورش دهید و در برابر حواس‌پرتی تسلیم نشوید. وقتی کسی داخل اتاق می‌شود یا وقتی در با صدای بلند به هم می‌خورد، نباید به خودتان اجازه دهید که حواس‌تان پرت شود. شما باید تمرکزتان را برای هدفی که در ذهن دارید، حفظ کنید. مثلا در یک کنفرانس کلاسی اجازه دهید که دیگران جلوی شما حرکت کنند و سرفه کنند، بدون اینکه به آنها نگاه کنید فقط بین خودتان و کنفرانس، تونل ارتباطی ویژه‌ای ایجاد کنید و بگذارید دیگران از این تونل خارج باشند. و یا وقتی که با کسی صحبت می‌کنید، حواس‌تان فقط به او باشد و به صورتش نگاه کنید و از حرف‌هایی که می‌زند یادداشت‌ بردارید. بگذارید همه چیز از ذهن‌تان خارج شود و به هیچ چیز جز او توجه نکنید.

? فرصتی برای افکار مزاحم
در طول روز زمان ویژه‌ای را به فکر کردن درباره مسائلی که به ذهن شما خطور می‌کند و تمرکزتان را به هم می‌زند اختصاص دهید. به طور مثال ساعت 30/4 تا 5 بعدازظهر زمانی است که شما می‌توانید به این افکار بپردازید. هنگامی که این افکار مزاحم در طول روز به ذهن شما خطور کرد و باعث نگرانی شما شد، به یاد آورید که زمان ویژه‌ای را برای آنها در نظر گرفته‌اید و اجازه دهید که از ذهن شما خارج شوند. کسانی که از این روش استفاده کرده‌اند، توانسته‌اند 35 درصد از افکار مزاحم را در طول 4 هفته در خود کاهش دهند. این تغییر بزرگی است. گام‌های اساسی این روش عبارتند از:
1) زمان ویژه‌ای را هر روز به این افکار اختصاص دهید.
2) وقتی افکار مزاحم وارد ذهن شما شدند، بدانید که زمان خاصی را برای فکر کردن به آنها گذاشته‌اید.
3) با تکنیک «حواست را جمع کن» هم می‌توانید این افکار را از ذهن خود خارج کنید.
4) به خودتان اطمینان بدهید که در زمان مخصوصی حتما به این افکار مزاحم که تمرکز شما را بر هم می‌زنند، فکر خواهید کرد.

? روش‌های ذهنی دیگر
? چوب خط زدن برای افکار مزاحم: کارت‌های کوچکی درست کنید و آنها را به 3 قسمت مساوی تقسیم کنید یک قسمت را به صبح، یک قسمت را به بعدازظهر و قسمت سوم را به شب اختصاص دهید. هر بار که تمرکزتان به هم ریخت و حواس‌تان پرت شد، یک خط در قسمت مخصوص به آن بکشید. برای هر روز یک کارت برای خود تهیه کنید. وقتی به اندازه کافی ماهر شدید خواهید دید که تعد خط‌ها روز به روز کاهش می‌یابد و این واقعا جالب و هیجان‌انگیز است.
? زمان استراحت: استراحت کوتاهی برای خودتان در نظر بگیرید. هنگامی که استراحت می‌کنید، اکسیژن بیشتری به مغزتان می‌رسد. بلند شوید و برای چند دقیقه در اتاق قدم بزنید. وقتی ما برای مدت طولانی می‌نشینیم، خون بدن ما به دلیل نیروی جاذبه، به طرف پایین‌ترین نقطه بدن‌مان، یعنی پاها کشیده می‌شود. ماهیچه‌های ما همانند یک پمپ عمل می‌کنند و هنگامی که ما راه می‌رویم، خون را به طور یکنواخت به سر تا سر بدن ما می‌رسانند. در نتیجه، اکسیژن بیشتری به مغز می‌رسد و باعث احساس شادابی و نشاط در بدن می‌شود.
? عوض کردن موضوع: بسیاری از دانش‌آموزان به وسیله تغییر دادن موضوع مطالعه، به تمرکزشان کمک می‌کنند. شما هم می‌توانید موضوعات متفاوتی را در نظر گرفته و با عوض کردن عنوان درس‌هایی که باید به طور منظم مطالعه کنید به خودتان تنوع دهید و هر کدام را به مدت دو ساعت مطالعه کنید.
? جایزه و پاداش: هنگامی که کاری را به طور کامل انجام دادید، به خودتان پاداش دهید. کار شما ممکن است خیلی کوچک باشد و یا شاید یک مسوولیت بزرگ، که شما باید آن را به پایان برسانید. پاداشی که برای خودتان در نظر می‌گیرید، ممکن است قدم زدن در اطراف ساختمان، یک لیوان آب و یا خواندن یک مطلب جالب و خنده‌دار در روزنامه باشد.

امیرعباس میرزاخانی
روزنامه کارگزاران