تقویت حافظه
قسمت اول
« پنچرگیری سلول های خاکستری»

چکار کنیم که حافظه مان برای شب های امتحان کم نیاورد؟
شروع شدن امتحانات دبیرستان ها و دانشگاه ها، تنور راهکارهایی برای تقویت حافظه را گرم می کند؛ تنوری که در آن از تکنیک های ذن و مدیتیشن تا تجویز شب به شب 20 عدد آلوچه خیس کرده پیدا می شود. حالا اگر شما هم هر چه از اول ترم یاد گرفته اید و همه اسم ها و آدرس ها و تمام اطلاعات دنیا همیشه نوک زبانتان است و هر کاری می کنید از دنیای ذهنتان بیرون نمی آید یا اگر امروز با کلی ذوق و شوق در مورد مطلبی حرف می زنید و آخر هفته سردرگمی گرفته اید که موضوع صحبتتان چی بود، این مقاله را بخوانید و در عرض سه سوت ( با توجه به قدرت تندخوانی تان) به یک کامپیوتر سیار تبدیل شوید!

کدام نوع حافظه را دارید و چطور می توانید به خاطر بسپارید؟
یادم تو را فراموش
« دیر و زود دارد اما سوخت و سوز ندارد» حکایت همین حافظه است. رابطه این ضرب المثل با حافظه هم این است که هر آدمی هر چقدر هم فراموش کار باشد و هر چقدر هم به خاطر سپردنی ها را به سرعت برق و باد از یاد ببرد، بالاخره یک مدل حافظه توی کله اش پیدا می شود که با تقویت آن می تواند حفظ آبرو کند. چه مدل هایی؟ سه مدل دیداری، شنیداری و رفتاری که اتفاقاً پیدا کردن و تقویت کردنشان اصلاً هم سخت نیست؛ طوری که این کار، قابلیت این را هم دارد که کم کم به یک بازی بامزه تبدیل شود؛ حافظه بازی.

حافظه شما دیداری است
حتی اگر بعد از ده سال، دوست دوران دبیرستانتان را ببینید که رفته پیش بهترین دکتر و بینی اش را به طبیعی ترین شکل ممکن عمل کرده، به محض دیدنش می گویید دماغت کوووو؟! واقعیت این است که شما اصلاً هم آدم آبروبر یا ضد حال زن یا حسودی نیستید. شما فقط حافظه دیداری قوی ای دارید و در مورد چیزهایی که قبلاً دیده اید نمی شود با شما شوخی کرد. یادآوری جزئیات خانه ای که بچگی هایتان را در آن گذرانده اید یا همین جایی که الان نشسته اید و این مطلب را می خوانید، یادآوری جزئیاتی مثل رنگ دیوارها، پرده ها، رویه مبل ها و... (البته با چشم بسته) نشان می دهد که خوشبختانه شما حافظه دارید، آن هم از نوع دیداری.

پس اگر حافظه تان دیداری است
ساده ترین کار این است که همه چیز را به صورت تصویری حفظ کنید. باور کنید جواب می دهد؛ این طوری که برای یادآوری هر چیزی، یک نماد تصویری پیدا کنید چون نماد تصویری بهتر در یاد شما می ماند؛ مثلاً برای به یادآوری شخص سبک پایی که همیشه توی دردسر می اندازد تان، تصویر یک جفت پای کوچولوی در حال دویدن را به خاطر بسپارید! مطالب حفظ کردنی را هم یادداشت کنید و موقع یادداشت کردن ترتیب پشت هم قرار گرفتن کلمات را به خاطر بسپارید. بعد هم با به یادآوردن آن ترتیب، موقع سخنرانی مثل بلبل چه چه بزنید.

حافظه شما شنیداری است
اصلاً بی خیال شما راه انداز تلفن خانه تان هستید و به محضی که گوشی را بر می دارید، به برادرتان که آن طرف خط دارد خودش را لوس می کند و ادای پدرتان را در می آورد که بعداً به تان بخندد، می گویید خودتی! در این مورد اگر به تان گفتند آدم ضایع کن بی ترتیب، اصلاً زیر بار نروید و با صدای بلند اعلام کنید که نه آدم ضایع کن هستید و نه بی تربیت؛ شما فقط دارای یک حافظه شنیداری قوی هستید و کافی است صدایی را یک بار با دقت بشنوید. آدم هایی که حافظه شنیداری شان قوی است، شعرها را به وزن می خوانند و در آرامگاه شاعران ویبره راه نمی اندازند، ریتم موسیقی را کم و بیش درک می کنند و بهتر شعر حفظ می کنند.

پس اگر حافظه تان شنیداری است
حافظه شنیداری تان را با دیگر حافظه هایتان که ضعیفند، پیوند بزنید. حالا این پیوند بزنید یعنی چه؟ یعنی چیزهایی را که می خواهید به یاد بیاورید، یک بار شمرده شمرده برای خودتان تکرار کنید. برای یادآوری شماره تلفن ها، کدها و رمزها آنها را به صورت آهنگین حفظ کنید؛ مثلاً برای یادآوری کد 256 بگویید: 256، آرد نخود با کشمش. مهم نیست که شعرتان مضحک باشد، قرار نیست آن را بلند بلند توی صف عابر بانک بخوانید.

حافظه شما رفتاری است
بعد از دو ماه که به کلاس پیانو رفته اید، می توانید آهنگ دلخواهتان را بزنید و حالش را ببرید. همه به شما به چشم بهتوون ثانی نگاه می کنند که پیانو زدنش اشک مدعیون را در می آورد. البته ممکن است بهتوون دیگری متولد شده باشد، ما هم بخیل نیستیم. اما قضیه این است که بیشتر احتمال دارد شما دارای یک حافظه قوی رفتاری باشید.
تمرکز حافظه رفتاری روی حرکت است. کسانی که حافظه رفتاری قوی دارند، ساز زدن را زود یاد می گیرند (بتهوون ثانی در کار نیست!)، توی بچگی شان لازم نیست هزار بار زمین بخورند تا دوچرخه سوار شوند، حرکات آدم های دور و برشان را هم خوب تقلید می کنند و اینها.

پس اگر حافظه شما رفتاری است
حرکت همه چیز را به خاطر بسپارید. اگر اسم خیابان ها از یادتان می رود، با کمک حافظه رفتاری تان گردش به راست ها و چرخش به چپ ها را به یاد بیاورید. حتی در موقع حفظ کردن متن ها اگر حالتی را که دارید به خاطر بسپارید، بعدها می توانید آن را به یاد بیاورید. حافظه رفتاری در حفظ کردن شماره تلفن ها محشر است؛ طوری که می توانید به جای اینکه صدبار بگویید 258456159 و آخرش هم یادتان برود، یک بار به خاطر بسپارید که این شماره ها یک ضربدر با یک اسلش اضافه را روی صفحه شماره گیر تلفن نشان می دهند. این طوری نگاه نکنید، اگر حافظ غالبتان رفتاری باشد، کار ساده ای است.
هزار و یک راه وجود دارد که شبکه ارتباطات عصبی آدم سالم بماند

خون به مغزم نمی رسه!
شبکه ارتباطات عصبی مغز همان جایی است که بعد از چند وقت که از آکبندی در می آید، کم کم تحلیل می رود و دچار عارضه هایی می شود؛ عارضه هایی که اولش زیاد مهم نیستند اما بعد از مدتی باعث می شوند در روز صد بار بگوییم « آخ یادم رفت» و بعدش هم صدبار غرغر آدم هایی را که شبکه ارتباطات عصبی شان مثل بنز کار می کند، به جان بخریم. اما این وسط راهکارهایی هم وجود دارد که شبکه ارتباطات را حال می آورد و به راهش می کند.
* با حساب کتاب بخورید: خوراکی هایی هستند که به بالا بردن قدرت حافظه و یادگیری و اینها معروفند. حالا واقعاً این خوراکی ها چه کار می کنند؟ قضیه این است که این خوردنی ها در مجموع به گردش خون در مغز کمک می کنند و باعث می شوند اصطلاحاً خون به مغزمان برسد؛ خوراکی هایی که تقریباً همه شان هم در سبد مواد غذایی مان پیدا می شوند اما فقط وقتی به تقویت حافظه کمک می کنند که مرتب خورده شوند.
کندر، زغال آخته، اسفناج، انگور، سیر و کنجد از معروف ترین خوراکی هایی هستند که به تقویت حافظه کمک می کنند. غیر از اینها جگر تازه و تخم مرغ و بادام هم در این زمینه مدعی اند؛ خوراکی هایی که یا از سبزیجات و میوه های تازه اند یا دارای چربی طبیعی که جان می دهند برای رساندن خون تازه به مغز.
* ورزش کنید: ورزش به غیر از اثراتی که روی بدن سالم که خانه اول و آخر عقل سالم است می گذارد باعث می شود سلول های عصبی مغز دیرتر پیر شوند دانشمندها هم برای اینکه اثر ورزش روی حافظه را به ما ثابت کنند، باز رفته اند یک سری موش زبان بسته را آورده اند و رویشان آزمایش کرده اند. نتیجه آزمایش هم این شده که موش هایی که صبح تا غروب توی گردونه می چرخیدند، از آنهایی که می خورند و می خوابیدند خیلی دیرتر دچار پیری حافظه شدند.
* دارو بخورید: همیشه هم این طوری نیست که دارو خوردن ضرر داشته باشد؛ بعضی داروها هم هستند که به تقویت حافظه کمک می کنند. البته همان داروها هم اگر دستور پزشکی پشت سرشان نباشد تاثیر عکس می گذارند که گفتن ندارد.
داروهایی که به قرص های هوش معروفند، با تاثیراتی که روی کاهش و افزایش های مثبت در مغز و سلول های عصبی می گذارند باعث کاهش اضطراب و فراموشی و افزایش حافظه می شوند. اسیدفولیک، ویتامین B12 و ویتامین E از آن دسته داروهایی هستند که به صورت مکمل های غذایی، حسابی انتقال دهنده عصبی تولید می کنند و حافظه تان را تکثیر می کنند!
* خودتان را لوس کنید: این روش که حسابی جواب داده است، یک جورهایی از این دست دادن و از آن دست گرفتن است؛ طوری که توجه به خود و حفظ آرامش به مرور باعث کاهش اضطراب و استراحت مغز می شود و در نتیجه این لطف، مغز همه اطلاعاتی را که می خواهید به موقع در اختیارتان قرار می دهد. بهترین مدل به خود رسیدن هم برای به دست آوردن دل مغز این است که ساعت های مشخصی را به انجام کارهای آرام بخش اختصاص دهیم. خواندن قرآن یا دعا، گوش کردن به موسیقی، قدم زدن، مطالعه همراه با سوت زدن و ورزش یوگا، از بهترین روش های شیتیل دادن به مغز است.

منبع: هفته نامه فرهنگی اجتماعی همشهری جوان، شماره 243